Diana ontdekt de zwangerschap van Callisto

Hendrick Goltzius

Dit zie je
Bijna het gehele beeldoppervlak wordt ingenomen door tien naakte dames die zich bevinden in een landschap, aan de oever van een riviertje. Ze kijken allemaal naar één vrouw in het midden van de groep die haar opbollende buik toont.

Het verhaal achter het werk
Op dit schilderij is een fragment te zien uit het verhaal van Callisto uit Metamorfosen van Ovidius. In de Metamorfosen worden de schepping en geschiedenis van de wereld verhaald volgens de Griekse en Romeinse mythologie. Het is vanaf de late middeleeuwen een bron van inspiratie geweest voor schilders, beeldhouwers, graveurs, tekenaars, componisten en andere dichters, ook omdat het eeuwenlang als lesmateriaal gebruikt is.
Callisto was een nimf uit de entourage van de godin van de jacht Diana. Diana’s nimfen dienden kuis te blijven. Callisto werd echter door de oppergod Jupiter verkracht en raakte zwanger. Negen maanden later, wanneer de hele troep is gaan jagen, stelt de vermoeide Diana voor om in een beek afkoeling te zoeken. Ze keurt het water met het topje van haar teen en dan ontkleden ze zich allen. Zo verraadt het meisje haar zwangerschap en ze wordt door Diana genadeloos weggestuurd. Daarmee was Callisto’s ellende nog niet voorbij. Nadat Callisto haar zoontje Arcas had gebaard, veranderde Jupiters vrouw (Juno) uit wraak Callisto in een berin. Toen jaren later haar inmiddels volwassen zoon Arcas de beer wilde doden, kreeg Jupiter medelijden met Callisto, tilde hij hen allebei op en kregen zij en Arcas een plaats tussen de sterren als respectievelijk de Grote en Kleine Beer.

Waarom uitgekozen voor Art Rocks?
Hoewel een oud mythologisch verhaal, zijn de thema’s die hier aan bod komen, actueler dan ooit. Vrouwelijke kracht en kwetsbaarheid, jagen en bejaagd worden. Het machtsmisbruik van Jupiter misstaat niet als voorbeeld van de huidige #Me too-beweging, inclusief victimblaming door andere vrouwen. Denk maar aan de kritische blikken van de andere nimfen, de straf van Diana en de wraak van de jaloerse Juno. Op alle denkbare manieren is Callisto de grote verliezer.

Bijzonder weetje
Het thema van Diana en Callisto was aan het eind van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw bijzonder populair. Goltzius en andere maniëristische schilders zagen hierin bij uitstek een mogelijkheid om naakten in verschillende ingewikkelde houdingen af te beelden. Veel van de houdingen waarin Goltzius zijn naakten afbeeldde, keren talloze malen met kleine variaties terug in zijn werk.  

Over de kunstenaar
Tekenaar, graveur en schilder Hendrick Goltzius (1558-1617) werd geboren in het Duitse Mülbracht. Hij introduceerde samen met andere kunstenaars het maniërisme in Nederland. Die stijl is in hun werk te herkennen aan ingewikkelde composities en figuren met overdreven gedraaide lichamen en relatief kleine hoofden. In de jaren 90 van de 16de eeuw ontwikkelde Goltzius een meer classicistische stijl, en kregen de figuren en gebouwen in zijn werk klassieke verhoudingen.