Den ellendighen Staet der Nederlanden

Kunstenaar onbekend

Dit zie je
Alva zit op een troon, gekleed in een wapenrusting en met het Gulden Vlies om. De scepter in zijn hand geeft zijn (militaire) macht aan. Links van Alva staat kardinaal Granvelle. Hij geeft Alva met een blaasbalg slechte raad in. Granvelle bemoeide zich vanuit Rome en Spanje nog steeds met de zaken in de Nederlanden. Rechts van Alva staan raadgevers en helpers. v.l.n.r. Juan de Vargas Mejia, voorzitter van de Raad van Beroerten (op dit schilderij lijkt hij op Willem van Oranje); bisschop Maarten Rijthoven van Yperen: Loys dal Río, lid van de Raad van Beroerten; Broeder Cornelis uit Brugge; een felle verdediger van het katholiek geloof; de Heer van Beckerseele, secretaris van Egmont (hij is hier afgebeeld als ter dood veroordeelde). De drie andere mannen zijn onbekend maar kunnen andere leden van de Raad van Beroerten zijn.

Boven Alva zweeft een duivel die een keizerstroon boven Alva's en een pauskroon (tiara) boven Granvelle's hoofd houdt. De kronen zijn symbolen van de wereldlijke en geestelijke macht. Bij Granvelle staan edelen die trouw aan Spanje blijven. De twee honden zijn het symbool van trouw. Midden voor zijn de zeven Nederlandse gewesten, voorgesteld als vrouwen. Zij zijn geketend en Alva houdt de kettingen vast. Rechts staan de Staten-Generaal; ze staan 'verstomd' met de vingers voor de mond en ‘verstaakt’. Dat wil zeggen ze zijn onder Alva monddood gemaakt en kunnen zich niet meer bewegen.Alva houdt een lastbrief van Filips II in zijn hand. Een spaarpot naast de troon van Alva verwijst naar de door hem voorgestelde belastingheffing van de honderdste, de twintigste en de tiende penning. Vooral tegen de tiende penning, een heffing op de verkoop van alle roerende goederen, bestaat veel verzet en die heffing wordt eerst afgekocht en vervolgens afgeschaft. Op de trede van de troon ligt een kruisbeeld.

Op de voorgrond ligt een bijbel omgekeerd, vertrapt door Alva. Rechts liggen twee verscheurde oorkonden, symbool van de afgeschafte privileges. Op de achtergrond links de verhoren en martelingen van de inquisitie, een boog met doorkijk op de Grote Markt van Brussel met links de onthoofding van Johan de Casembroot, heer van Backerzeele uit het gevolg van de graaf van Egmond en de Antwerpse magistraat Antoon van Straelen en rechts de onhoofding van Egmont en Hoorne. Daarvoor vist Margaretha van Parma, de landvoogdes, de bezittingen van de ter dood veroordeelden uit een vijver van bloed. Geheel rechts een doorkijk op het ophangen, onthoofden of verbranden van 'ketters' door het Spaanse leger.

Het verhaal achter het werk
Dit schilderij uit 1627 is bedoeld als propagandamiddel. In 1569 wordt er al een gravure gemaakt van de 'Troon van Alva', waarin gewezen wordt op het tirannieke karakter van de hertog van Alva. Maar dit soort schilderijen zijn rond het Twaalfjarige Bestand (1609-1621) gemaakt om stemmen te winnen voor het voortzetten van de oorlog. De boodschap is dat we onder geen beding vrede met de Spanjaarden moeten sluiten. Anders komt er weer een wreed regime zoals Alva voerde. Het propagandawerk herinnert aan het 'schrikbewind'; van Alva en pleit daarmee voor het voortzetten van de oorlog totdat ook de Zuidelijke Nederlanden zijn bevrijd. Anderen wilden de scheiding tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden liever accepteren en vrede sluiten.

Waarom uitgekozen voor Art Rocks
Er is veel symboliek te zien. Alles wat te zien is heeft een verhaal en betekenis. Het schilderij kijkt als een stripverhaal. 

Bijzonder weetje
Onder het schilderij is een 16-regelig gedicht te zien:

"Hier siet ghy Nederland den dwingheland geseten,
In wreedheyt meer vergryst als door den tyt gesleten:
Hier sit hy in syn throon met bloedich tuych verciert,
Van alle man geruft, van alle man geviert.

Granvelle blaest hem wraeck en moord-lust in de ooren,
En gheeft het loopend peerd met vollen toom noch spooren
Aen d'een een keyserdom (de boose Geest belooft),
Aen dees een Pauscken kroon te setten op syn hooft.

De landen ligghen (laes) geketent neer-gheboghen,
Van vryheyd, wet en recht, van alle macht ont-toghen,
Den Adel staet verstomt, de Staeten gantsch verstaeckt,
Zyn als door groot gewelt van blixems vier geraeckt.

Men bant, men spant, men brant, men moort aen alle houcken,
Men vischt in 'smensches bloed, men treed op Godes boucken:
O heylich vader-land, denckt doch aen desen tyd,
En segh, hoe wonderbaer heeft ons de Heer bevryt."