Drieluik met het Laatste Oordeel

Lucas van Leyden

Dit zie je
Het onderwerp van Drieluik met het Laatste Oordeel is ontleend aan de Openbaring van Johannes (20: 11-15), waarin hij, als in een visioen, de terugkeer van Christus op aarde beschrijft. Het einde der tijden is aangebroken. Omringd door de apostelen, heiligen en engelen oordeelt Christus op de Laatste Dag wie naar de hemel gaat en wie naar de hel, afhankelijk van hun zonden. De gelukzaligen worden links naar de hemel geleid, rechts sleuren gedrochten en duivels de verdoemden het hellevuur in.

Het verhaal achter het werk
Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden geldt als meesterwerk van de noordelijke Renaissance. De natuurlijke weergave van het lichaam in complexe houdingen bereikte Lucas door studie van anatomie en perspectief, met behulp van prenten naar werk van renaissanceschilders als Michelangelo, Rafaël, Dürer en Signorelli. In afwijking van de traditie schilderde Lucas van Leyden het drieluik zonder opdrachtgevers. Lucas van Leyden maakte dit drieluik in opdracht van de kinderen van Claes Dircsz. van Swieten ter nagedachtenis aan hun vader, een Leidse houthandelaar, kerkmeester, schepen en in 1523 ook burgemeester van Leiden. Na voltooiing werd het in de Pieterskerk geplaatst. De patroonheiligen van Leiden, de apostelen Petrus en Paulus, schilderde Lucas op de buitenzijden van de luiken. Petrus en Paulus zitten vóór een indrukwekkend landschap dat, om diepte te suggereren, met verschillende kleuren en volgens een vast schema is opgebouwd. Bij het schilderen koos Lucas voor een hoog gezichtspunt, waardoor hij in dit fantasielandschap zoveel mogelijk elementen uit de zichtbare wereld kon samenbrengen. Zijn Antwerpse tijdgenoot Joachim Patinier maakte als eerste het landschap tot hoofdonderwerp en bracht de religieuze figuratie terug tot bescheiden proporties.

Waarom uitgekozen voor Art Rocks?
Drieluik met het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden is hét topstuk van Museum De Lakenhal. Het werk wordt ook wel de Nachtwacht van Leiden genoemd.

Bijzonder weetje
Drieluik met het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden was ooit voor de Leidse Pieterskerk geschilderd en werd net op tijd in het stadhuis ondergebracht om te worden gespaard van de Beeldenstorm van 1566. Toen het drieluik in 1874 in Museum De Lakenhal werd geplaatst, werd het levendige visioen van Lucas van Leyden gespaard van de teloorgang, toen het stadhuis in 1929 spectaculair afbrandde.

Over de kunstenaar
Lucas van Leyden (Leiden, 1494 – 1533) was een zoon van de Leidse schilder Hugo Jacobsz. Na een opleiding in het atelier van zijn vader, ging Lucas in de leer bij de schilder Cornelis Engebrechtsz. Hij maakte al heel jong een stormachtige artistieke ontwikkeling door en werd snel een succesvol schilder en graveur. In 1521 ontmoette Van Leyden de Duitse kunstenaar Albrecht Dürer. Diens composities en het gebruik van licht-donkereffecten daarin zouden hem blijvend beïnvloeden. De Leidenaar was ook gefascineerd door prenten naar ontwerp van de Italiaanse kunstenaar Rafael. Met behulp van die prenten leerde hij het menselijk lichaam anatomisch juist en in allerlei houdingen weer te geven. Naast tekeningen en schilderijen ontwierp Van Leyden houtsneden en experimenteerde hij met de etstechniek. Hij ontwikkelde een volledig eigen stijl, die onder meer gekenmerkt wordt door karaktervolle portretkoppen. Hij stierf na een lang ziekbed op 39-jarige leeftijd aan tuberculose.