Over de inzending
Het Schilderij Contra-compositie VII van Theo van Doesburg is een energiek schilderij. Kunst terug naar zijn meest elementaire vorm. In de loop van 1924 begon Van Doesburg te twijfelen aan Piet Mondriaans concept van het neoplasticisme en ontwikkelde hij zijn eigen aanpak: het elementarisme. Volgens Van Doesburg was het elementarisme principieel dynamisch, terwijl het neoplasticisme van Mondriaan principieel statisch is. Het muziekwerk Contra-compositie VII van Michiel van Vliet is een energiek en elementair stuk. De compositie is geïnspireerd op het schilderij en laat de vijf dikke zwarte lijnen, de witte vlakken en de drie primaire kleuren klinken. Er is heel bewust gekozen voor een klassieke compositie met alleen slagwerkinstrumenten, muziek terug naar zijn meest elementaire vorm, geen akkoorden, melodieën of tekst, puur alleen ritme en klankkleur. In beide composities zit een streven naar ‘intens grotere eenvoud en meer expressie’.
Het muziekwerk is in de vorm van een rondo, waarbij het thema meerdere keren terugkeert. Het thema bestaat uit vijf bass drum slagen (vijf zwarte lijnen), een maat stilte (de witte vlakken) en drie keer vijf korte slagen elk gespeeld met een eigen klankkleur (de drie primaire kleuren). Dit geheel wordt herhaald als in een voorzin en een nazin, zodat het thema compleet is. Na het thema komt als eerst de primaire kleur blauw aan bod. Een comfortabele kleur, in klank gegoten door een ‘groove’ die zich ontwikkeld doordat er steeds meer slagen aan wordt toegevoegd. Op het hoogtepunt zit een kleine versnelling en intensivering, waarna we weer terugkeren naar het thema. Daarna is het de beurt aan de primaire kleur geel. Deze ijle kleur klinkt door metalen buizen. Er wordt een serene sfeer geschapen door een rustig gedragen tempo. De kleur staat in schril contrast met de donkere zwarte lijnen, tot klinken gebracht door de interruptie van het motief van de vijf donkere lijnen. Na enkele samenklanken keren we terug naar het thema, waarna we overgaan naar de primaire kleur rood. Het dreigende en vurige karakter van de kleur rood komt overeen met de vijf achtste maatsoort, het ‘con fuoco’ tempo en een sterke opbouw naar het eind. In het slot komen de drie klankkleuren nogmaals tevoorschijn en we eindigen heel klassiek (zoals bijvoorbeeld Ravel ook eindigt in ‘La Valse’) met vijf grote slagen.
Michiel van Vliet, Rotterdam, 2020
Het muziekwerk is in de vorm van een rondo, waarbij het thema meerdere keren terugkeert. Het thema bestaat uit vijf bass drum slagen (vijf zwarte lijnen), een maat stilte (de witte vlakken) en drie keer vijf korte slagen elk gespeeld met een eigen klankkleur (de drie primaire kleuren). Dit geheel wordt herhaald als in een voorzin en een nazin, zodat het thema compleet is. Na het thema komt als eerst de primaire kleur blauw aan bod. Een comfortabele kleur, in klank gegoten door een ‘groove’ die zich ontwikkeld doordat er steeds meer slagen aan wordt toegevoegd. Op het hoogtepunt zit een kleine versnelling en intensivering, waarna we weer terugkeren naar het thema. Daarna is het de beurt aan de primaire kleur geel. Deze ijle kleur klinkt door metalen buizen. Er wordt een serene sfeer geschapen door een rustig gedragen tempo. De kleur staat in schril contrast met de donkere zwarte lijnen, tot klinken gebracht door de interruptie van het motief van de vijf donkere lijnen. Na enkele samenklanken keren we terug naar het thema, waarna we overgaan naar de primaire kleur rood. Het dreigende en vurige karakter van de kleur rood komt overeen met de vijf achtste maatsoort, het ‘con fuoco’ tempo en een sterke opbouw naar het eind. In het slot komen de drie klankkleuren nogmaals tevoorschijn en we eindigen heel klassiek (zoals bijvoorbeeld Ravel ook eindigt in ‘La Valse’) met vijf grote slagen.
Michiel van Vliet, Rotterdam, 2020
Links van de artiest: Website
Informatie over het kunstwerk
Dit zie je
Op het ruitvormige schilderij is een groot wit vlak te zien, dat wordt omgeven door kleinere kleurvlakken. Deze kleuren bestaan uit de primaire kleuren, geel, blauw en rood. De vlakken worden van elkaar gescheiden door dikke zwarte lijnen. Van Contra-compositie VII gaat een energieke dynamiek uit. De ruitvorm speelt daarbij een belangrijke rol.
Het verhaal achter het werk
Contra-compositie VII is een schitterend voorbeeld van het streven van Theo van Doesburg naar een 'intens grootere eenvoud en meer expressie'. In de loop van 1924 begon Van Doesburg te twijfelen aan Piet Mondriaans concept van het neoplasticisme en ontwikkelde hij zijn eigen aanpak: het elementarisme. Volgens Van Doesburg was het elementarisme principieel dynamisch, terwijl het neoplasticisme van Mondriaan principieel statisch is. De radicale verandering uit zich het meest in Van Doesburgs gebruik van de diagonale lijnen en ruitvormen alsook in een systematischer, objectievere indeling van de compositie. Van Doesburg wilde een ‘nieuwe dimensie geven aan onze verbeelding.’ Met deze doelstelling creëerde hij in 1924 een vijftal ‘Contra-composities’. Contra-compositie VII is er een van. Van Doesburg werd tot deze decentrale compositie geïnspireerd door Mondriaan, die dit principe al in 1921 had toegepast. Mondriaans invloed is ook in de kleuren duidelijk waarneembaar alsook in de zwarte lijnen. Deze zijn bij Contra-compositie VII echter veel dikker dan bij Mondriaan.
Waarom uitgekozen voor Art Rocks?
Het werk Contra-compositie VII geldt als een icoon voor de kunstbeweging De Stijl, waarmee de leden streefden naar een radicale hervorming van de kunst, die gelijke tred hield met de technische, wetenschappelijke en sociale veranderingen in de wereld aan het begin van de 20e eeuw. De hervorming bestond uit het gebruik van een minimum aan kleuren en een zo eenvoudig mogelijke vormgeving. Kunst terug naar zijn meest elementaire vorm, we zijn benieuwd hoe dat uitpakt in de muziek!
Bijzonder weetje
Het kunstwerk kwam in 2017 in bezit van Museum De Lakenhal, precies 100 jaar na de oprichting van het kunsttijdschrift De Stijl.
Over de kunstenaar
De Nederlandse kunstschilder, architect en kunsttheoreticus Theo van Doesburg (Utrecht, 1883 – 1931) is vooral bekend geworden als oprichter en redacteur van het kunsttijdschrift De Stijl. Zijn verdienste ligt vooral in de geestdrift, waarmee hij het Nederlandse kunstleven na de Eerste Wereldoorlog in beroering hield. Hij was autodidact en exposeerde voor het eerst in Den Haag (1908). Vanaf 1912 begon hij over kunst te publiceren. Het tijdschrift De Stijl werd in 1917 door Van Doesburg met Anthony Kok en Piet Mondriaan opgericht in Leiden. Het blad zou blijven verschijnen tot zijn dood in 1931.
In de inleiding van de eerste uitgave schreef Van Doesburg:
"... wil tegenover de archaïstische verwarring - het 'moderne barok' - de logische beginselen stellen van een rijpende stijl, gebaseerd op zuivere verhouding van tijdgeest en uitdrukkingsmiddelen." - Van Doesburg
Van Doesburg maakte reizen naar Frankrijk en Duitsland, waar hij de Nederlandse Stijlbeweging propageerde. De Stijl was gebaseerd op composities bestaande uit horizontalen en verticalen. In 1924 introduceerde Theo van Doesburg de diagonaal, waarna conflicten binnen de beweging ontstonden. Piet Mondriaan keerde zich van Van Doesburg af. Theo van Doesburg noemde zijn nieuwe stijl 'elementarisme'. Hij was ook een bevorderaar van het Dadaïsme in Nederland.
Tags
Abstract De Stijl Dynamiek Primaire kleurenMeer informatie