Knielende Maria Magdalena

Jan van Steffeswert

Dit zie je
Een knielende Maria Magdalena gekleed in een met gouden en edelstenen versierde jurk. Op haar hoofd heeft zij een luxe haarband. Haar haren zijn ingevlochten. Zij heeft haar handen gevouwen voor de borst en haar blik gaat omhoog. 

Het verhaal achter het werk
We zien Maria Magdalena in een aangrijpende pose weergegeven, met haar handen gevouwen voor de borst, terwijl haar smartelijke blik omhoog is gericht. Naar wie kijkt ze? Waarschijnlijk maakte dit beeld oorspronkelijk deel uit van een scène aan de voet van het kruis met de gestorven  Christusfiguur. Het grote verdriet om het verlies van Christus is duidelijk af te lezen aan haar gezicht. Later was zij de eerste aan wie Christus zich liet zien, toen hij uit de dood was opgestaan op de eerste dag van de week na de kruisiging. Ze huilde om haar vriend, hij riep haar naam. Hoe voelt een vrouw zich als haar dode geliefde er tóch blijkt te zijn?

Waarom uitgekozen voor Art Rocks?
Maria Magdalena wekt al eeuwenlang felle emoties op. Er zijn uiteenlopende interpretaties van haar als figuur. Zo wordt ze in de rockopera Jezus Christ Superstar (1970) afgeschilderd als hoer, die door haar liefde voor de Heer op het goede pad werd gebracht. Door een prominent schriftgeleerde als de Amerikaan William Phipps werd ze omschreven als vermoedelijke echtgenote van de Messias (1989) en in Martin Scorsese's film The Last Temptation of Christ (1992) getoond als lustobject voor de gekruisigde Verlosser. Volgens de Britse kunsthistorica Susan Haskins zijn de bovengenoemde drie interpretaties schoolvoorbeelden van de vrouwonvriendelijke manier waarop zo'n achttienhonderd jaar met de figuur van Maria Magdalena is omgesprongen. Van een kuise 'apostel voor de apostelen' (Heilige Hippolytus ca.170 - ca. 235) werd ze al in de derde eeuw gedegradeerd tot 'boetvaardige prostituee'. En dat is ze in de ogen van veel christenen steeds gebleven.

“De Maria Magdalena is, net als de sekse die ze vertegenwoordigt, sinds de eerste eeuwen van het christendom het zwarte schaap van de kerkelijke instituties geweest: gecontroleerd, gemanipuleerd en vooral verkeerd voorgesteld (...) Het wordt misschien tijd om het echte vrouwelijke model boven tafel te halen, een model dat volgens de evangelies kracht, moed en onafhankelijkheid belichaamt, kwaliteiten die de kerk heeft getracht te onderdrukken door vrouwen te onderwerpen aan het zelf gecreëerde model van de passieve maagd.” - Susan Haskins

Bijzonder weetje
Aan de gordel om het middel van Magdalena hangt een pomander. De naam van deze reukbal komt van het Frans pomme d’ambre, dat verwijst naar een geurende stof uit de darm van een potvis. Pomanders zijn meestal in vakjes verdeeld, waarin verschillende geurende specerijen werden gedaan.  Specerijen en goud werden in de 16de eeuw zeer begeerd. Bovendien dacht men dat het dragen van geurstoffen hielp als bescherming tegen ziektes. Ze werden ingezet om de stank in de steden te verdoezelen. 

Over de kunstenaar
Jan van Steffeswert leefde van ca. 1460 (Maastricht) tot ca. 1530. De signatuur IAN en het meesterteken op het beeld wijzen erop dat het beeld door Jan van Steffeswert is vervaardigd. Het is zeer uitzonderlijk dat een beeldsnijder een gesigneerd oeuvre heeft nagelaten. Een middeleeuwse beeldsnijder was een ambachtsman en werd niet als een kunstenaar gezien.